Nu moeten we voor onszelf zorgen
“Niemand kan succesvol zijn in een wereld die faalt. Dat geldt ook voor de superrijken. Het huidige economische model is onhoudbaar”, aldus auteur en onderzoeksjournalist Jeroen Smit op de eerste openbare ERGO Extra-bijeenkomst op de campus van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Smit was ook dagvoorzitter van de eerste Dag van het Topadvies van VVP (foto).
Op inspirerende wijze sprak Smit bij ERGO over leiderschap, diversiteit, passie en integriteit. Smit is momenteel samen met Hans Sibbel te zien in Het Bruto Nationaal Geluk, een theatraal lesje in economie. In tal van Nederlandse theaters laten zij zien waarom de mensheid zich niet moet laten inpakken door banken, overheden, multinationals of het marktmechanisme. Smit is ook auteur van De Prooi en Het Drama Ahold, twee boeken over de excessen van het geloof in een markt zonder moraal. Volgens Smit is de behoefte er nu om tot het goede terug te keren waarbij mensen diep beseffen dat ze het zelf moeten doen. “Vroeger zorgde God voor je, na de Tweede Wereldoorlog werd dat de overheid en na 1989 de markt, die volstrekt amoreel bleek te zijn. Nu beseffen we dat we het zelf moeten doen.” Volgens Smit heeft iedereen drie stemmetjes in zijn hoofd en die stemmetjes moeten met elkaar in evenwicht worden gebracht. “Iedereen weet dat een plofkip een afschuwelijk leven heeft gehad en dat de prijs van zo’n kiloknaller niet deugt. Je weet ook dat een shirt van 3 euro niet kan en ten koste gaat van werkomstandigheden. Niet doen, zegt dan de stem van de mens. Tegelijkertijd zegt een andere stem: je kunt wel veel geld besparen. Stemmetje 3 berekent meteen dat je in 25 jaar 22.500 euro kunt besparen door wel plofkippen te blijven kopen. Mijn stelling is: als het lukt het geweten aan te spreken en ernaar te handelen , s dat de weg naar geluk. Er is echter moed voor nodig om daar te komen”, aldus Smit, die in zijn nieuwe boek onderzoekt hoe Paul Polman, de CEO van Unilever, de ruimte benut om wél het goede te doen. Volgens Smit is er sprake van ontwrichting in de samenleving. Die wordt veroorzaakt doordat oude modellen niet meer kloppen, een toenemende ongelijkheid, een toenemend onrechtvaardigheidsgevoel en de opkomst van nieuwe technologieën. “Daarom zijn verbindende leiders nodig die organisaties naar vernieuwing brengen. We leven ten dele nog in een wereld waarin het economisch denken nog wordt geregeerd door bezit, terwijl we heel goed weten dat er niet genoeg is voor iedereen. We maken nu een overstap naar een deeleconomie. Die zal slagen zodra delen net zo veilig wordt beschouwd als bezitten. Bij mijzelf ging de knop om bij Spotify. Direct was mijn enorme behoefte om heel veel plastic doosjes met daarin cd’s te bezitten verdwenen. Bij delen gaat het om vertrouwen.” Stokpaardje van Smit is diversiteit. “Het aantal vrouwen in topposities is recent zelfs gedaald van een toch al schamele 7 procent naar 6 procent. Een enorme talentvernietiging in Nederland. In het mannenbolwerk regeert de angst voor de ander. Een goede leider verzamelt echter niet mensen om zich heen die op hem lijken, maar nodigt juist de ander naast hem uit. Naast vrouwen zouden ook veel meer jongeren, die weet hebben van techniek en van jongerentrends, moeten worden uitgenodigd in leiderschapsposities.” Integriteit is volgens Smit lastiger te duiden. “Integriteit is niet iets constants. Mensen worden voortdurend uitgedaagd door de snel veranderende omstandigheden na te denken over hun integriteit. Je zult iedere dag in de spiegel moeten kijken. Aan de ene kant vinden we het normaal om voor 50 euro naar Nice te kunnen vliegen, maar het gevolg is wel dat vliegtuigmaatschappijen failliet gaan. Integriteit dwingt je elke dag in de spiegel te kijken.” Smit sprak recent op een event voor Belastinginspecteurs. Hij vroeg de deelnemers of ze het betalen van belasting een kwestie van beschaving vonden. Iedereen was het ermee eens. Smit vertelde vervolgens dat er in Griekenland zo’n duizend rederfamilies puissant rijk zijn, zonder ooit een cent belasting te hebben betaald. “Wat als er zo iemand morgen belt? Wie zegt er dan nog steeds dat belasting betalen een kwestie van beschaving is? Er gingen slechts een paar handen de lucht in. Er is blijkbaar een verschil tussen persoonlijke en zakelijke integriteit. Goed leiderschap is het samenbrengen van deze twee met persoonlijke integriteit als leidend principe.” Deze openbare bijeenkomst vond plaats daags na de vijfde ERGO conferentie. ERGO (Economie, Religie, Governance & Organisatie) is zowel een jaarlijks terugkerende conferentieserie als een informeel netwerk. In beide worden verbindingen gelegd worden tussen economie, bestuur en organisatie enerzijds en levensbeschouwing, filosofie en geluk anderzijds. De geestelijk vaders van ERGO zijn theoloog Paul van Geest en de economen Lans Bovenberg en Harry Commandeur. Met de stichting New Financial Forum onderzoeken zij de mogelijkheden voor een ERGO-bijeenkomst in de financiële sector.