Alleen draagvlak voor OCTAS-variant BETER
(Marjol Nikkels, CS Opleidingen, in Ken je vak!, VVP 3-2024) Welke gevolgen hebben de verschillende OCTAS-scenario’s voor een toekomstbestendig arbeidsongeschiktheidsstelsel precies? Het ministerie van SWZ is druk bezig met de verdere uitwerking van de scenario’s om dit helder te krijgen. Mijn verwachting is dat voor de middellange termijn de plannen van variant BETER worden doorgevoerd. Vooral om capaciteit bij de verzekeringsartsen te besparen, zodat de uitvoering minder vast loopt en Nederland voldoet aan de internationale richtlijnen.
Eind 2022 is de Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidson geschiktheidsstelsel (OCTAS) ingesteld om te adviseren over een toekomstbestendig stelsel dat uitvoerbaar, uitlegbaar en betaal-baar is. Op 29 februari 2024 zijn er drie oplossingsrichtingen ge presenteerd. Voor alle drie oplossingsrichtingen gelden de volgende uitgangspunten:
• Loondoorbetaling blijft 104 weken
De loondoorbetaling bij ziekte blijft 104 weken, inclusief alle ver plichtingen van de Wet verbetering poortwachter. Het tweede ziek-tejaar draagt namelijk bij aan een succesvolle spoor 1 re-integratie. Wel is een verkorte wachttijd mogelijk bij zeer ernstige en uitzichtloze situaties.
• Bedrijfsarts wordt leidend bij de RIV-toets
Het UWV moet bij de toetsing van het re-integratieverslag uitgaan van vertrouwen in het werk van de bedrijfsarts. De verzekeringsarts hoeft niet meer het werk van de bedrijfsarts te controleren. Iedereen moet wel ‘dezelfde taal gaan spreken’. Daarvoor dient de functionele mogelijkhedenlijst (FML) vervangen te worden door de BAR (Beschrijving van Arbeidsbelastbaarheid en Re-integratie).
• Uitbreiding van no-riskpolis
De no-riskpolis gaat ook gelden voor langdurig zieke werknemers die re-integreren via het tweede spoor tijdens de eerste twee ziektejaren. Zo lopen nieuwe werkgevers geen risico bij eventueel nieuwe uitval en kunnen werknemers al tijdens de wachttijd re-integreren. Is er geen loonverlies, dan hoeven ze ook niet op te gaan voor de WIAbeoordeling.
Huidig stelsel beter
De eerste oplossingsrichting is ‘huidig stelsel BETER’ met aanbevelingen voor het verminderen van de WIA-hardheden. Momenteel voldoet Nederland niet aan de internationale richtlijnen wanneer er sprake is van een beroepsziekte of arbeidsongeval. De uitkering uit een WGA-vervolguitkering is dan te laag en ook is de onder-grens voor toegang tot de uitkering van 35 pro cent te hoog.
Gezien de grote achterstanden bij het UWV voor de sociaal-medische beoordelingen wil OCTAS de tijdrovende duurzaamheidstoets laten vervallen en dus ook de regeling IVA.
Na de WIA-loongerelateerde fase gaat er één uitkeringsregime gelden vanaf 25 procent arbeidsongeschiktheid. Lagere inkomens komen dus sneller in de WIA omdat de onder-grens daalt van 35 naar 25 procent. Bij volledige arbeidsongeschiktheid is het uitkeringspercen-tage 70 procent. De nieuwe WIA-uitkering is na afloop van de loongerelateerde uitkering gekop peld aan de mate van arbeidsongeschiktheid zoals in het verleden ook voor de WAO van toepassing was. Er geldt dus geen eis meer van voldoende werken zoals nu het geval is.
Het hybride stelsel blijft bestaan met keuze voor werkgevers om eigenrisicodrager te worden voor zowel de Ziektewet als de nieuwe WIA. De duur van de eigenrisicodragersperiode wordt wel korter dan de huidige tien jaar. Bij dit stelsel BETER is er geen financieringsverschil meer tussen de regeling IVA en WGA. De verwachting is dat het UWV veel minder herbeoordelingen hoeft uit te voeren, omdat die nu al leen vanwege financiële voordelen worden inge zet worden om personen van de WGA naar de IVA te krijgen.
Voor personen met hoge inkomens wordt het maatmanloon bij de beoordeling van de mate van arbeidsongeschiktheid gemaximeerd op het maximum dagloon. Daardoor is het inkomensverlies minder groot en zijn mensen minder snel volledig arbeidsongeschikt.
Het WIA-dagloon wordt gelijk getrokken met het Ziektewet-dagloon. Gevolg is dat men-sen met een flexibel contract minder ‘gekort’ worden wanneer ze in de referteperiode een periode zonder loon zaten, omdat de loonloze tijdvakken niet meer meetellen.
De flexwerkers stromen te veel de WIA in. Ziektewetgerechtigden moeten intensiever naar werk begeleid worden. OCTAS roept het UWV ook op om de Eerstejaars Ziektewetbeoordelingen weer uit te voeren.
Werk staat voorop
De variant ‘WERK staat voorop’ combineert intensieve re-integratiedienstverlening met inkomenszekerheid in de vorm van een re-integratieuitkering. Kan een werknemer niet bij de eigen werkgever blijven? Dan start een publieke reintegratiedienstverlener met arbeidsrevalidatie en het vinden van passend werk bij een nieuwe werkgever.
Ondertussen krijgt de betrokkene een re-integratieuitkering van 70 procent van het (ge maximeerde) loon. Dit vergroot de inkomenszekerheid voor mensen, zodat zij zich volledig op de re-integratie kunnen richten. De duur van deze uitkering is drie jaar en kan eventueel nog verlengd worden met twee jaar.
Als volledige re-integratie niet lukt, volgt een strenge beoordeling op arbeidsongeschiktheid. Dan kan er een AO-einduitkering komen. Deze geldt alleen voor volledig arbeidsongeschikten en voor mensen die werken, maar een structureel verlies aan inkomen hebben. Als mensen wel kunnen werken maar geen werk hebben, volgt er geen uitkering meer!
Basis voor werkenden
In deze variant ligt de nadruk op één stelsel voor werkenden, waarbij iedereen die werkt en een arbeidsbeperking heeft op dezelfde regeling kan terugvallen. De wachttijd is voor iedereen gelijk. Iedereen die (voltijd) werkt, ontvangt in principe dezelfde basisuitkering op sociaal minimumniveau en betaalt hiervoor hetzelfde premiepercentage. De AO-drempel blijft in dit model op 35 procent. Voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten leidt dit systeem tot een hogere uitkering dan in het huidige stelsel. Hierdoor is de verwachting dat dit stelsel tot extra instroom zal leiden. Ook zijn er minder prikkels om te re-integreren.
Voor werknemers geldt er een publieke verplichte aanvullende verzekering, zodat zij uitkomen op een vergelijkbare uitkering als bij de eerste variant. Voor zelfstandigen is er geen verplichte aanvullende verzekering. Zij kunnen vrijwillig kiezen voor private aanvullende verzekeringen, waarvoor dan wel een medische selectie geldt.
‘Voor de varianten WERK en BASIS is er geen draagvlak’
Duurder
Volgens OCTAS zijn alle varianten duurder dan het huidige systeem. Dat heeft bij de werkgeversorganisaties tot weerstand geleid. De FNV noemt met name variant twee een afbraakstel sel omdat er geen uitkering meer is als mensen niet werken maar wel kunnen werken. Voor de varianten WERK en BASIS is er geen draagvlak bij sociale partners. Wel voor variant BETER. Het lost in ieder geval twee problemen op: het bespaart capaciteit bij verzekeringsartsen en Nederland voldoet zo wel aan de internationale richtlijnen.
Marjol Nikkels is vaktechnisch directeur bij CS Opleidingen.
Reactie toevoegen
Meer over
(Annemieke Postema, AOVdokter.nl, in Ken je vak! VVP 2-2025) “Een huwelijk is als een huis: als het niet wordt onderhouden en bewoond, komt er al gauw verval,...
(Marjol Nikkels, Sensio Opleidingen, in Ken je vak! VVP 2-2025) De Voorjaarsnota 2025 kondigt de terugkeer aan van de vereenvoudigde WIA-beoordeling voor 60-plussers....
Achterstanden arbeidsongeschiktheidsuitkering lopen op
De achterstanden bij de sociaal-medische beoordelingen voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering (WIA) lopen de komende jaren flink op. Volgens de huidige prognose...
SharePeople: zelfstandigentoets schot in de roos
"Dat we in korte tijd zoveel Certificaten van Zelfstandigheid hebben uitgegeven, zegt veel over de onzekerheid bij zowel zzp’ers als opdrachtgevers bestaat....
Wetsvoorstel voor beperken compensatieregeling transitievergoeding naar Raad van State
Het wetsvoorstel ‘Beperken van de compensatieregeling transitievergoeding bij ontslag wegens langdurige arbeidsongeschiktheid tot kleine werkgevers’...
UWV: herstel van niet correct meegenomen inkomsten bij Ziektewet
UWV heeft geconstateerd dat bij een gedeelte van ziektewetuitkeringen inkomsten niet correct of niet volledig zijn verrekend. Als een cliënt met een ziektewetuitkering...
NN: "Jongere werknemers aan het werk zien te houden"
"Het is hard nodig om werknemers aan het werk te houden, vooral de jongere werknemers. Zeker omdat in die groep de verzuimduur stijgt. We kunnen het ons als samenleving...
Arbeidsomstandigheden verbeteren door effectieve arboregels en preventie op de werkvloer
De SER roept in het advies ‘Gezond en veilig werken door effectieve regels en preventie’ alle betrokkenen bij arbobeleid op intensief samen te werken...
Externe verlofspaarrekening onderzocht
Het kabinet gaat samen met sociale partners onderzoeken of een externe verlofspaarrekening mogelijk is. Metgespaard verlof kunnen mensen bijvoorbeeld een tussentijdse...
Wetsvoorstel voor meer zekerheid flexwerkers ingediend
Werknemers met een flexibel arbeidscontract krijgen meer zekerheid over hun inkomen en hun werktijd. Zo krijgen uitzendkrachten recht op ten minste gelijkwaardige...