Duurzaam wonen: van Achterhoek tot Bhutan

Bosuil Duurzaam Wonen

(Ivo Valkenburg in katern Duurzaam Wonen in VVP 2-2021) Duurzaam, circulair en in balans met mens en natuur. Het is allang geen trend meer. Het is een sterk groeiende beweging van mensen, bedrijven en landen die beseffen dat het leven op aarde letterlijk naar de filistijnen gaat als we blijven denken en doen, zoals we altijd hebben gedacht en gedaan. Ze zoeken praktische oplossingen om het roer radicaal om te gooien. Ze kiezen voor een nieuwe vorm van rijkdom, échte prijzen, transparante ketens, inclusief ondernemen, duurzame energie, biodiversiteit en circulaire economie. Ook voor de manier van bouwen en wonen is er geen weg meer terug naar de oude economie. In dit artikel drie praktijkvoorbeelden van hoe het wonen anders kan in de nieuwe economie.

 

Woonpioniers: slimme bouwsystemen en collectieve woonconcepten

“De landelijke overheid roept op tot ‘bouwen, bouwen, bouwen’. Maar moeten we simpelweg doordenderen, of is er een vernuftige aanpak denkbaar? Een aanpak die ons landschap niet verder opslokt, maar nieuw leven in blaast? Het bouwen van huizen en het vormgeven van onze woonomgeving is een fantastische kans om oude vastgelopen systemen en sociaal-maatschappelijke problemen bij de wortel aan te pakken. En die kans moeten we benutten. Het is tijd voor een wakkere, wijze kijk op de wereld, voor herstel, voor transformatie”, aldus Daniel Venneman, architect en oprichter van Woonpioniers, dat met slimme bouwsystemen en collectieve woonconcepten duurzaam wonen toegankelijker maakt voor iedereen op zoek naar rust, ruimte en natuur.

Voordat Venneman Woonpioniers oprichtte, studeerde hij cum laude af als architect aan de technische universiteit van Eindhoven en werkte hij bij enkele prestigieuze kantoren in Madrid, Berlijn en Nederland waar hij zich ontwikkelde op het gebied van architectuur, landschapsarchitectuur en product design. Inmiddels is hij gedreven om ecologisch verantwoorde architectuur bereikbaar te maken voor iedereen. Daarvoor heeft hij verschillende innovatieve concepten ontwikkeld zoals Hermit Houses en Indigo, flexibele en modulaire bouwsystemen om persoonlijke en bio based architectuur mogelijk te maken voor een brede doelgroep. Hiermee is Woonpioniers tot een vertrouwde aanvliegroute uitgegroeid voor mensen en gemeenschappen die duurzaam willen bouwen en wonen.

Venneman: “Terwijl het milieu piept en kraakt, staat Nederland voor een gigantische woningbouwopgave. Op de oude manier doordenderen is geen optie: het is zaak nu dat we gebiedsontwikkeling juist als katalysator voor een brede transitie richting duurzaam wonen inzetten. Eén die landschap, milieu en sociale verbondenheid ten goede komt.”

‘Op de oude manier doordenderen is geen optie’

Binnen verschillende samenwerkingsverbanden puzzelt Woonpioniers aan grensverleggende strategieen voor de inbreiding, uitbreiding en herstructurering van stad, dorp en erf. Om de Nederlandse woningbouw als katalysator in te zetten voor een duurzame transitie, ontwikkelt Venneman met zijn team tal van strategieën en instrumenten. “Wat we proberen is om steeds meer grip te krijgen op de schadelijke impact van het totaal van bouwen en wonen op de kwaliteit van al het leven op aarde. We proberen die impact te verkleinen, en wat nog rest op een betekenisvolle manier, lokaal te vereffenen. Bijvoorbeeld door te investeren in het landschap. Daarvoor is bijvoorbeeld GRASP ontwikkeld, een innovatieve ‘footprint calculator; voor de klein- of grootschalige ontwikkeling van woon- en leefgebieden. Het doel van dit instrument is een duurzame systeemverandering in bouwen en wonen tot stand te brengen. Om kunnen we hiermee voor alle betrokkenen de impact van bouwen en wonen zichtbaar maken. Bijvoorbeeld het verschil tussen wonen op basis van een traditionele voetafdruk (zie afbeelding: voorbeeldscenario 1) of wonen met een gereduceerde voetafdruk (zie afbeelding: voorbeeldscenario 2) en hoe dat verschil praktisch kan worden gerealiseerd.

“In 2050 hoop ik dat we zullen terugkijken op de huidige top-down geplande industriële huisvesting als iets van het verleden, en hebben gezien dat er langzamerhand een steeds grotere schare aan kleinschaliger eco-vriendelijke mini-community’s in en rond steden zijn ontstaan.”

 

De bosuil: ecologisch wonen in het bos

Bestuurskundige, schrijver en vrijdenker Tanja Abbas is met haar gezin vanuit een riante woonboerderij verhuisd naar een magische woonplek in het bos. “Het is de realisatie van een duurzaam sprookje. Mede met het oog op uit huis gaande kinderen, hebben we besloten om te gaan voor ‘tiny-er’, aardgasloos en energieneutraal wonen. Met de Indigo, het modulaire ontwerp van architect Daniel Venneman van de Woonpioniers, zijn al onze ontwerpwensen vervuld. Aangezien zonnepanelen en een bosrijke omgeving gaan qua rendement nog steeds niet goed samen gaan, hebben we in het dorp een gezamenlijk project gerealiseerd met zonnepanelen op het dak van het dorpshuis”, aldus Abbas die inmiddels in glossy tijdschriften en kranten heeft gestaan met de gerealiseerd droom die bij talloze mensen leeft om ook volledig in harmonie met de natuur te wonen.

“Op een gegeven moment kon ik elke dag wel iemand rondleiden die ook zo graag zo mooi in het bos wilde wonen. De enorme hoeveelheid reacties en warme belangstelling om ook duurzaam te wonen, heeft me aan het denken gezet. Waarom zijn zoveel mensen in Nederland op zoek naar stilte, ruimte en natuur? Wat is precies ‘het waarom’ achter de grote vraag naar duurzame huisjes op mooie natuurplekken? Natuurlijk zijn steeds meer mensen bezorgd over de manier waarop we met de planeet omgaan. Mensen willen vaker op hun eigen manier iets praktisch bijdragen aan een nieuwe balans tussen natuur, economie en hoop voor een betere toekomst van alles dat leeft. Alhoewel ik dolgelukkig ben met dit huis op deze plek, moet ik ook concluderen dat werkelijke duurzaamheid bestaat uit het ruimte geven aan de ziel. Juist die verbinding met de ziel zijn we massaal kwijtgeraakt. We zijn vast komen te zitten in ons hoofd, dat systemen bedenkt die allesbehalve goed zijn voor mens en natuur. We verlangen, bewust of onbewust, terug naar de bron, naar de essentie van het leven. We willen ons weer thuisvoelen binnen onszelf. Daarvoor hoef je niet in het bos te wonen. Bomen, dieren, vogels, vissen en mineralen… het ‘zijn’ in de natuur helpt wel enorm om die bron binnen jezelf weer te voelen. Het grote verlangen om duurzaam te wonen, heeft volgens mij dan ook alles te maken met het ernaar snakken om weer te voelen waar het leven écht om gaat. Om opnieuw in diepe verbinding te komen met het diepere wezen binnen onszelf en de natuur om ons heen.”

‘Waarom zijn zoveel mensen op zoek naar stilte, ruimte en natuur?’

De Bosuil is opgetrokken uit 100 procent dubbel gecertificeerd FSC- en PEFC goedgekeurd hout, is praktisch en minimalistisch ingericht en straalt licht en gezelligheid uit. De hoge ramen in de woonkamer geven het gevoel buiten te zitten. De woning staat onderaan de berg waarop het voormalig huis van de Woodbrookebeweging omgebouwd is tot landgoedhotel. Het gedachtegoed van de Woodbrookers loopt als een rode draad door Tanja’s boek Leven in de Kanteltijd waarin ze beschrijft hoe we niet leven in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk.

 

Bhutan: Het enige CO2 negatieve land ter wereld

Iengeklemd tussen Tibet en India, is het Koninkrijk Bhutan koploper in de nieuwe economie. Er is geen land ter wereld waar duurzaam wonen zo centraal staat. Het Aziatische koninkrijk berekent sinds 1970 haar ‘omzet’ in bruto nationaal geluk in plaats van bruto nationaal product. Geen enkel ander land had tot die tijd zo naar economie gekeken. Het accent ligt op duurzaam welzijn voor mens, natuur en samenleving. Zo mogen de economische activiteiten de natuurlijke hulpbronnen en de kwaliteit van moeder aarde niet aantasten. Duurzaam wonen is verankerd in alle regels van het economische systeem.

‘Duurzaam wonen is verankerd in alle regels van het economische systeem’

Inmiddels is het vertrekpunt van geluk en welzijn door Bhutan ook praktisch vertaald in beleid dat het land tot het eerste en enige CO2 negatieve land ter wereld heeft gemaakt. Hiervoor is de onder meer de commerciële houtkap verboden, en is in de grondwet vastgelegd dat de bebossing in het land nooit verder kan dalen dan 60% van de totale oppervlakte. In plaats van milieu-onvriendelijke fossiele energie, wordt de energie gehaald uit het altijd maar stromende water in de rivieren. De zon zorgt ervoor dat het water uit de zeeen verdampt en boven de bergen verandert in regen of sneeuw, op haar beurt weer goed voor een doorlopende cirkel van hydro-elektriciteit zonder vrijkomende broeikasgassen die als de voornaamste oorzaak van de huidige klimaatverandering wordt gezien. Lokale boeren ontvangen gratis elektriciteit.

Bhutan heeft het voor elkaar gekregen om een positieve, ecologische voetafdruk te bewerkstelligen. Er wordt meer CO2 geabsorbeerd dan uitgestoten. Dat is uniek in de wereld. De keuze om Bhutan voor 60 procent uit bos te laten bestaan, vormt de basis voor de welzijnseconomie voor de slechts 800.000 inwoners die grotendeels in de landbouw en bosbouw werken.

Jürgen Nagler van het VN-Ontwikkelingsprogramma in Bhutan spreekt als volgt over het politieke beleid van Bhutan: “Klimaatverandering is door de mens veroorzaakt, we kunnen ook zorgen voor de oplossing. En er zijn oplossingen als wij de bereidheid daartoe kunnen opbrengen. In Bhutan komt die bereidheid uit wijsheid en verlicht leiderschap.”

Bhutan staat sinds een tijdje niet meer alleen in de holistische benadering van economie. Ook de vrouwelijke premiers van Schotland, IJsland en Nieuw-Zeeland hebben een netwerk opgericht om ‘welzijn’ te gaan meten als het gaat om het economisch succes van het land. Zo heeft Schotland de energietransitie naar hernieuwbare energie in 2020 al bijna afgerond. 97 procent van alle energie is daar duurzaam en schoon. Het is historisch om te zien hoe vandaag de dag er landen zijn die als geheel werken aan de realisatie van een nieuwe economie, waarin duurzaam wonen niet langer beperkt is tot de mens, maar ook al het leven op aarde een eervolle plaats kan gaan innemen.

Reactie toevoegen

 
Adviesalerts!

Adviesalerts!

(Uit katern Duurzaam Wonen in VVP 2-2021) Duurzaam wonen is hot, de ontwikkelingen gaan snel. VVP praat u bij met Adviesalerts! Een goede zaak: steeds meer...

Tijd voor Deltaplan

Tijd voor Deltaplan

(Uit katern Duurzaam Wonen in VVP 2-2021) De noodzaak van een meer samenhangend geheel van verduurzamingsmaatregelen en financieringsmogelijkheden groeit. Tijd...

Eerlijk over groen

Eerlijk over groen

U biedt groen en duurzaam advies, zegt u? Dat moet u wel hard kunnen maken, anders doet u slechts aan greenwashing. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft...

Een echt duurzaam huis bouw je zelf

Een echt duurzaam huis bouw je zelf

(Uit katern Duurzaam Wonen in VVP 2-2021) Iris Coehoorn en Bouke Kooreman zijn begin dertig als ze in 2020, midden in de coronacrisis, besluiten hun droom waar...

Co-creatie als sleutel voor een nieuwe economie

Co-creatie als sleutel voor een nieuwe economie

Co-creatie is de sleutel om de huidige economie te resetten. Alleen samen kunnen we ervoor zorgen dat de natuur weer het fundament wordt van de economie. Dit gaat...

"Écht luisteren om nieuwe Utøya’s te voorkomen"

"Écht luisteren om nieuwe Utøya’s te voorkomen"

“Als we er niet in slagen om ons te verbinden met mensen die (extreem) anders denken, wanneer het ons niet lukt om gesprekken met hen te voeren, oprecht naar...

Verander de wereld, begin een bedrijf

Verander de wereld, begin een bedrijf

Terwijl maatschappelijke problemen de pan uitrijzen en veel mensen in angst leven vanwege de onzekerheid rondom bijvoorbeeld klimaatverandering en de manier waarop...

We kunnen beter! centraal in New Financial Magazine

We kunnen beter! centraal in New Financial Magazine

Het thema van de wintereditie 2020 ‘We kunnen beter!’ is ontleend aan het essay ‘We Can Do Better Than This’ van Charles Eisenstein. Hij...

'Niet gezwicht voor de wereld'

'Niet gezwicht voor de wereld'

In zijn derde boek Niet gezwicht voor de wereld spreekt oud-pensioenadviseur Ivo Valkenburg met 45 mensen die hun werk en leven in dienst stellen van mens, natuur...

Livestream spectaculaire boekpresentatie Ivo Valkenburg

Livestream spectaculaire boekpresentatie Ivo Valkenburg

De lancering van het nieuwe boek van Ivo Valkenburg met als titel Niet gezwicht voor de wereld – Transitie in de voetsporen van Kahlil Gibran vindt plaats...