Kartonnen doos als last resort
Een scheiding is een ‘life-event’. Zo schrijft voormalig minister André Rouvoet het op in zijn actieplan ‘scheiden en de kinderen dan?’, dat acties omschrijft die de negatieve gevolgen van scheiden op een kind moeten tegengaan. Per jaar zijn er zo’n 70 000 kinderen die de breuk van hun ouders meemaken, zo’n 16.000 kinderen ondervinden daar permanente schade van.
Een scheiding zet inderdaad levens op hun kop. Van al de familieleden en zeker van de meest kwetsbare gezinsleden: de kinderen. Bij de ouders is de balans tussen ‘de drie w’s’, wonen, werken en wederhelft, weg en dat leidt uiteindelijk tot een breuk. Als je kijkt hoe een scheiding verloopt, dan is fysieke ruimte al in de eerste fase van groot belang om het conflict te de-escaleren. De mogelijkheid voor de partners om tijdelijk ergens anders te wonen, geeft relatieve rust en de mogelijkheid tot andere perspectieven op de toekomst van de relatie. Hoe tijdelijk deze stap is in de voorfase, hangt af van het relationele conflict, maar een tussenfase van een jaar is niet ongebruikelijk. Waar vinden mensen deze tussenstap gewoonlijk? De randvoorwaarde, zeker in een gezinssituatie met jonge kinderen, is een oplossing in de buurt. Normaal start dit bij de opvang in het eigen sociale vangnet. Ouders, een goede vriend, iedereen die men vertrouwt nadat de schaamte is overwon nen. Stap twee is een iets meer structurele oplossing in de vorm van een tijdelijke huurwoning of de aankoop van een woning, omdat de relatie niet meer te redden valt en de twee partners willen scheiden.
Die tweede woonruimte is ongelooflijk belangrijk. Niet alleen voor de ouders maar ook voor de ouder-kindrelatie. De mogelijkheid om papa of mama te bezoeken tijdens en na de scheiding is essentieel voor de band tussen kind en ouder. Maar dit wordt steeds lastiger voor ‘scheiders’. Een steeds groter deel van hen lukt het niet om snel aan (tijdelijke) woonruimte komen. Waar ze voorheen makkelijk(er) doorstroomden op de woningmarkt of in de vrije huursector, blijft deze oplossing voor een grotere groep nu buiten bereik.
Dat merk je aan de toename van het aantal economisch daklozen en het aandeel scheiders daarin. Exacte cijfers zijn niet bekend, maar steeds vaker kloppen ze aan bij instanties als het Leger des Heils. Het Rijk maakte bovendien afgelopen week bekend werk te gaan maken van permanent wonen in vakantieparken, een veelvoorkomend, illegaal, toevluchtsoord voor mensen in scheiding. Er wordt geld vrijgemaakt voor de opknap, maar ook voor de bestemming: wat als het grootste gedeelte van het park permanent bewoner is? Minister Ollongren zegt te bekijken of er dan niet een woonwijk moet komen. Maar we zien en horen ook steeds meer verhalen van mensen die bivakkeren in tentjes in bosjes of in auto’s slapen. De kartonnen doos als last resort. En dit zijn doodgewone mensen met een modaal inkomen, die in maanden tijd hun leven totaal zagen veranderen. Een life event!
De komende jaren zal er meer worden bijgebouwd, zo’n 700.000 woningen in acht jaar. Dat is nodig om het tekort te reduceren en de prijzen in de markt te verlagen. Alleen zal het tempo omhoog moeten, afgelopen jaar kwamen er slechts 55.000 woningen bij. Een urgentieverklaring voor scheiden is er op dit moment niet. Dat betekent dat je gemiddeld 8 jaar moet wachten op een sociale huurwoning in Nederland, maar in Purmerend is dat bijvoorbeeld 21 jaar. Terwijl in sommige situaties een scheidende ouder met alle bovenstaande impact op mens en maatschappij, dat misschien wel zou verdienen.
We zouden bijvoorbeeld kunnen denken aan een beloningsysteem waarbij ouders die hun scheiding met oog voor elkaar en de kinderen weten te volbrengen, een plek verdienen. Ik ben mij ervan bewust dat het lastig is om dat systeem te funderen en niet arbitrair te laten zijn. Maar toch… Een andere oplossing is het beleid bij de hypotheekverstrekkers. Tijdens een life event als scheiden, moet er extra oog zijn voor de financiële positie op langere termijn. Dus versoepeld beleid op beheer en acceptatie. Dit maakt het speelveld voor de financieel adviseur ook ruimer.
‘Bij scheiden extra oog voor financiële positie op langere termijn’
Omdat we zien en vinden dat we niet langer kunnen wachten, hebben we zelf in ieder geval de strijd opgepakt tegen ‘de kartonnen dooswoning’. Door onze ambitie uit te spreken om in 2019 een start te maken met het faciliteren van woonruimte voor mensen die gaan scheiden of gescheiden zijn. Een eerste start is gemaakt door een verkenning van wat er al is en ons daarbij aan te sluiten. Scheiden is een life event mét maatschappelijke impact.