Duurzaamheid en betekenis

1. 11 april 2024, door Karin Kasdorp En Erik Friedeberg
2. 0 reacties

Voor de een zijn die eisen zwaarder dan voor de ander. Sommige bedrijven moeten met ingang van het jaar 2024 voldoen aan de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) waarmee ze verantwoording afleggen over hun duurzame activiteiten. Andere bedrijven moeten hier wat later aan voldoen. Uiteindelijk geldt deze richtlijn voor het hele bedrijfsleven. Krijg je zelf als bestuurder of medewerker nog niet met CSRD te maken, dan is er wel een organisatie of collega-functionaris uit een ander bedrijf die eraan gebonden is zodat dat jouw werk of bedrijfsvoering ook raakt. Duurzaamheid heeft namelijk zoveel raakvlakken dat het niet op zichzelf kan staan. Het heeft betrekking op de bedrijfsvoering, huisvesting, de inkoop, het vervoer en de mogelijke schade op de nabije omgeving, het milieu en het klimaat. Het kan niet meer los gezien worden van wat voor bedrijfsactiviteiten dan ook en daarom is het enorm belangrijk geworden.

Risico

Aan de ene kant is het positief dat duurzaamheid zo belangrijk is geworden in de maatschappij. Zolang het wordt gezien als een doel om daarmee een betere wereld te creëren, kunnen we als bewoners van de aarde optimistisch zijn over onze toekomst en die van onze kinderen. Aan de andere kant schuilt er een risico in. Duurzaamheid heeft zoveel waarde gekregen dat een bedrijf het kan inzetten als middel om te laten zien hoe goed het bezig is. Maar als het op die manier wordt gebruikt, zal de ‘betekeniswaarde’ op den duur nihil blijken te zijn. Want uiteindelijk draait het dan om de korte termijn, om een geoptimaliseerde verlies- en winstrekening, om inhoudsloze marketing en om ondernemen louter met het hoofd. Kortom: we verliezen de betekenis van duurzaamheid uit het oog. Want uiteindelijk draait het niet om de rationele richtlijnen – die zijn een middel – maar om de positieve invloed op de wereld om ons heen.

We hebben het dan over het hart van de zaak, en dat gaat over de betekenisvolle kern. Volgens ons mag het hart dan ook niet bij duurzaamheid ontbreken. Sterker, het hart mag nergens in een bedrijf ontbreken. Het is niet alleen voor de cultuur en de bedrijfsvoering essentieel, maar het heeft ook voor medewerkers persoonlijke consequenties. Het negeren van het hart in je werk heeft een negatieve invloed op je omdat je op den duur het gevoel krijgt niet zinvol bezig te zijn of een bull-shit baan te hebben. Als je vervolgens je intrinsieke motivatie verliest, kun je zelfs burn-out raken.

Anders kijken

Werken en ondernemen vanuit hoofd én hart heeft consequenties. Het draait allereerst om een andere manier van kijken. Als we denken vanuit het hoofd is onze blik gefixeerd op kwantiteit, meetbaarheid, ratio en cognitie, om een paar voorbeelden te noemen. Denken of kijken vanuit het hart gaat om de fundamenteel tegengestelde aspecten, respectievelijk kwaliteit/inhoud, onmeetbaar- of onzichtbaarheid (maar wel aanwezig), gevoel en ervaring.

Interessant is dat het kijken vanuit het hoofd over het algemeen dominant is in de westerse samenleving. Dat kun je onder andere afleiden uit de veelgehoorde vraag hoe duurzame bijdragen eigenlijk gemeten moeten worden. Als iets niet meetbaar is, dan ‘telt het ook niet mee’, is de gedachte. Mensen hebben nog geen idee hoe ze handen en voeten moeten geven aan de betekenisvolle maar onzichtbare effecten van duurzaamheid. Want hoe bepaal je gezondheidswinst, zingeving of kwaliteit van leven?

In de financiële sector is het kijken vanuit kwantiteit ook aan de orde na de dag. Centraal staan hoeveelheden en cijfers, oftewel: geld. Op dit moment is dat ook nog het doel waarop gestuurd wordt. De jaarlijkse winst- en verliesrekening is daar een typerend voorbeeld van. Maar zodra die zienswijze gaat kantelen, zal geld steeds meer als een middel worden gezien. De jaarrekening is dan als sturingsmechanisme niet meer toereikend.

Alternatief

Het alternatief is sturen op betekenis. Dat lijkt voor sommigen ingewikkeld, maar dat zal vooral te maken hebben met de vraag hoe je betekenis kunt kwantificeren. Maar die vraag is vanuit de oude manier van kijken vanuit het hoofd gesteld. Voor een harmonieuze en betekenisvolle samenleving is denken vanuit hoofd én hart noodzakelijk.

Het is interessant dat er hier en daar in de samenleving al wel een kanteling te zien is naar die andere manier van kijken. Een voorbeeld zijn initiatieven om het Bruto Binnenlands Product te vervangen door een alternatief. Het BBP meet namelijk welvaart in kwantitatieve zin, maar negeert daarmee het welzijn dat ook met kwalitatieve aspecten te maken heeft. Zo kunnen economische activiteiten weliswaar bijdragen aan een hoger BBP maar een negatieve impact hebben op het milieu, denk aan de vervoerssector. Een Bruto Binnenlands Geluk zou een variant op het BBP kunnen zijn.

Tegenwoordig hoor je ook wel dat we naar een ‘maatschappelijke jaarrekening’ toe moeten. Ook het idee daarachter is dat we veel breder naar de sociaalmaatschappelijke gevolgen van economische activiteiten moeten kijken. Enerzijds is dat inderdaad een manier van anders kijken, maar uit de term ‘jaarrekening’ klinkt weer het perspectief van de kwantificering door. Voor het (maatschappelijk) bewustwordingsproces kan een maatschappelijke jaarrekening in plaats van een winst- en verliesrekening nuttig zijn. Maar voor de daadwerkelijke systeemverandering is een radicaal andere manier van kijken noodzakelijk.

Nieuw referentiekader

Het is daarom hoog tijd voor een nieuw referentiekader. Vandaar dat het K ader van Betekenis is ontwikkeld. Met behulp van dit kader kan een organisatie sturen op betekenis in plaats van (alleen) geld.

Met betekenis bedoelen wij de (positieve) invloed die een organisatie/bedrijf heeft op de (interne) organisatie, maatschappij, mensheid en het klimaat.

Dit geldt in de breedst mogelijke zin, dus de betekenis van de producten en diensten, het plezier en de zingeving die het werk voor werknemers heeft, de toegevoegde waarde voor de stakeholders (die véél breder kan worden opgevat dan de financiële aspecten!) en de omgeving. En niet in de laatste plaats: duurzaamheid zal een inherent gevolg zijn als een bedrijf stuurt op betekenis.

Reactie toevoegen

Naam

E-mailadres

Reactie

Organisatie

Telefoonnummer

VVPVIP HypothekenVVP Innovatie PlatformVIP SchadeVVP Twitter

Toevoegen 

Meer over

• Betekeniseconomie
• duurzaam advies
• VVP-special Duurzaam Advies
• Karin Kasdorp
• Erik Friedeberg