Pensioenstelselwijziging kan juist bijdragen aan herstel vertrouwen
(Ruud van der Vlies, WeAdvize, in katern Duurzaam Advies in VVP 06-2022) De huidige hoeveelheid onzekerheid bij mensen ondermijnt de samenleving. Vertrouwen in overheid en partijen als pensioenfondsen, bevinden zich op een dieptepunt. Hoe begin je aan herstel van vertrouwen als de oorzaak van het wantrouwen vooral zit in de ongelooflijke ingewikkeldheid van het systeem? Hoe maak je inzichtelijk wat nu steeds meer wordt ervaren als een opgelegde warboel?
Uit onderzoek van de Rijksoverheid van juli 2022 (Publieksmonitor vertrouwen pensioenstelsel), blijkt dat vijftig tot zestig procent van de midden- en laaggeletterden helemaal niet op de hoogte is van de toekomstige veranderingen in het pensioen. Bij hoogopgeleiden is de situatie iets beter, maar het is te verwachten dat de grote verbouwing van het pensioen het toch al tanende vertrouwen een fikse knauw zal geven.
Verschil
De Wet Toekomst Pensioenen probeert een antwoord te geven op de volgende vraag: hoe zorgen we dat de pensioenpotten voldoende gevuld blijven op de lange termijn voor de jongere werknemers met pensioentoezeggingen van nu?
Het antwoord lijkt er nu echt te komen. Er komt een stelsel waarbij we het solidariteitsprincipe voor een groot gedeelte laten vervallen. Iedere pensioengerechtigde krijgt een stukje van de pensioentaart, die nu ongeveer 1.500 miljard euro groot is. Die taart wordt over ongeveer 20 miljoen pensioentoezeggingen verdeeld. Zodra de taart is verdeeld gaat het systeem verder als een beschikbaar premie systeem.
Kansloos
Het werd met de demografische ontwikkelingen in de jaren 80 al duidelijk dat het huidige pensioensysteem niet houdbaar kon zijn bij gemiddelde rendementen. In de jaren 90 ging het voor de wind met de dekkingsgraden van de pensioenfondsen en verzekeraars, maar inmiddels is dat niet meer zo. Aandelen, obligaties en rente zijn eigenlijk heel betrouwbare indicatoren als je ze op de lange termijn bekijkt. Ze weerspiegelen de arbeidsproductiviteit en winstgevendheid van economieën. Ze laten nu ook zien dat die arbeidsproductiviteit afneemt. De bevolking vergrijst, er wordt meer uit de spaarpot gehaald, de economie kan het niet meer bijhouden. Nu is de tijd om de realiteit onder ogen te zien.
Acceptatie en voortgang
Een voor velen slechte boodschap: uw pensioen is niet zeker. Het kan zelfs flink minder worden dan we eerder gemeld hebben.
Het is een menselijke neiging om vooral naar het hier en nu te kijken. Een financieel adviseur hoort regelmatig van klanten die ouder zijn dan vijftig, dat het nu misschien tijd wordt om eens te gaan kijken naar het pensioen. Soms komt men er pas op de pensioendatum achter wat er nou werkelijk geregeld is. Er is enorm veel werk aan de winkel om ervoor te zorgen dat mensen de werkelijkheid onder ogen zien en indien nodig actie ondernemen. Dus niet alleen bij dat handjevol slimmeriken dat nu zelf al het initiatief in eigen handen neemt – nee, iedereen!
Zorgplicht
Keer op keer wijst de AFM op de specifieke zorgplicht van de pensioenaanbieders. Deze ziet toe op een begrijpelijke uitleg van de keuzemogelijkheden en de gevolgen die dit op persoonlijk niveau van de deelnemer heeft.
Het ontbreekt nu nog in alle situaties aan een concrete invulling van het verschaffen van handelingsperspectief (wettelijk verplicht!). Het ziet er naar uit dat de informatievoorziening ook nu weer vooral zal plaatsvinden door pensioenuitvoerders in de vorm van online uitingen en brieven. Vooral een papieren (of elektronische) tijger dus. Een aanzet tot sancties bij ondermaatse informatievoorziening is er ook niet. Dit is zeer zorgelijk en zal de lawine aan verwachte juridische procedures door benadeelde deelnemers alleen maar vergroten.
Arbeidsvoorwaarde financiële planning
Een oplossing dan. Uitgangspunt moet zijn dat mensen hiermee echt geholpen worden. De papieren tijger is misschien efficiënt, kostenbesparend en dekt de aansprakelijkheid (net) voldoende af. Als mensen later aankloppen met problemen, kan er altijd verwezen worden naar ‘die ene brief waarin informatie werd gegeven’. Maar moeten we dat willen?
Ik pleit voor het invullen van een verzwaarde zorgplicht. De oplossing ligt bij financiële planning, zo simpel en inzichtelijk mogelijk, en voor iedereen standaard beschikbaar. Hier ligt echter ook direct een probleem. Om echt inzicht te kunnen verschaffen over de individuele financiële situatie is het nodig om het privé terrein van de werknemer te betreden. Er moet immers een grote hoeveelheid data worden verzameld die alleen door de werknemer zelf kan worden gegeven. De gemiddelde werkgever begint hier af te haken.
De werkgever is traditioneel voor het werk en niet voor privé. Maar je moet mensen individueel uitleggen wat er voor hen geregeld is, bij de huidige werkgever én in het verleden. Wat ze zelf al geregeld hebben is ook niet altijd duidelijk. En wat ze zelf nog moeten regelen is voor velen een raadsel. Hoe kan iemand handelen zonder de complete informatie?
Een echte afdwingbare wettelijke verplichting tot het geven van een dienst als hier geschetst, is er niet. Wel een indirecte verplichting. Feit blijft immers dat de Wet spreekt van het moeten verschaffen van een handelingsperspectief. Zodra er inzicht is in het totale financiële plaatje is de basis gelegd.
Mensen zijn best bereid om minder goede boodschappen te accepteren, ze willen alleen niet het gevoel hebben dat er over hen wordt beslist. Dat is precies het probleem bij de toeslagenouders, de boeren, de jeugdopvang en ga zo maar door. Als hier ook nog een groot gedeelte van de pensioengerechtigden aan wordt toegevoegd, dan is het maatschappelijk middenveld echt ontwricht.
Begin bij de werkgever
Er zijn 9,4 miljoen werknemers in Nederland. Die hebben partners en kinderen. Het is onze missie om de werknemers van Nederland een duidelijk financieel inzicht en handelingsperspectief te geven.
Onze oplossing bestaat uit een pakket waarbij werkgevers een tool op hun website krijgen. Deze tool blinkt uit door eenvoud: binnen vijf minuten is het mogelijk om alle belangrijke basisinformatie van het hele gezin naar binnen te trekken. We gebruiken daarvoor koppelingen met diensten als: mijnoverheid.nl, mijnbelastingdienst.nl, uwv.nl en mijnpensioenoverzicht.nl, alles uiteraard volledig AVG proof. Deze informatie wordt gebundeld in een overzicht van één pagina, inclusief een call to action indien nodig. Dit alles op basis van netto inkomen. Dus geen ingewikkelde budgetplaatjes, gewoon weten wat je nu en in de toekomst in de portemonnee hebt.
Daarnaast moet er de mogelijkheid zijn tot persoonlijk contact met een adviseur om eventuele gaten te dichten. Die adviseur kan deze gesprekken gewoon achter het bureau voeren, via een online meeting.
Veel werknemers zullen het laten bij het inzicht dat de tool biedt. Het aanvullende adviesgesprek is optioneel. Iedereen kan naar zijn of haar eigen vertrouwenspersoon toe stappen bij aanvullende vragen. De schatting is dat zo’n vijf tot tien procent per jaar wel een gesprek zal willen hebben.
Financieel adviseur hoort aan tafel
De financieel adviseur is bij uitstek de persoon om het financiële plan van de werknemer in te richten. Toch speelt de adviseur tot nu toe een hele marginale rol. Een belangrijke oorzaak hiervoor is dat veel pensioenregelingen verplicht zijn opgelegd. Het pensioenfonds trekt daarmee de rol van adviseur naar zich toe, maar het pensioenfonds is geen adviseur. Het is een bestuurlijke uitvoeringsorganisatie die de komende jaren vooral de focus zal moeten leggen op de technische uitvoering van de regeling. De verplicht aangesloten werkgever heeft door het opgelegde karakter ook ogenschijnlijk geen adviseur nodig. Dit verandert echter als deze werkgever het bovenstaande betoog tot zich neemt. Het is nu aan de adviseur zelf om dit duidelijk te maken.
Er staat een zeer grote verandering op stapel met het invoeren van de Wet Toekomst Pensioenen. Alleen met communicatie kunnen dit soort wijzigingen slagen.
RUUD VAN DER VLIES
Ruud van der Vlies heeft twintig jaar ervaring in zowel pensioenen als in particulier advies. Hij zet zich in om tot een oplossing te komen voor het communicatieprobleem van de pensioenmarkt. Met zijn bedrijf WeAdvize zet hij Financiële planning als arbeidsvoorwaarde op de markt.
WeAdvize is de laatste jaren gegroeid doormiddel van outsourcing. De medewerkers van WeAdvize benaderen hierbij klantenbestanden met levenpolissen en hypotheken, volledig in naam van de opdrachtgever. Dit kan ook worden toegepast op het nieuwe initiatief. De opdracht kan van een werkgever, een adviseur of een pensioenfonds komen.
De adviseurs van WeAdvize zijn volledig WFT-gecertificeerd, met focus op financiële planning en alles wat daarmee samenhangt. WeAdvize leidt zelf adviseurs op en schoolt ze om tot financiële planners in de Weadvize Academy. Zo kan het bedrijf flexibel inspelen op vraag en aanbod op de arbeidsmarkt.
Reactie toevoegen
Meer over
WeAdvize van start met Financial Planning als Arbeidsvoorwaarde
“Financieel inzicht verschaffen wordt het bestaansrecht van de financiële adviseur”, zegt Ruud van der Vlies die met zijn bedrijf WeAdvize Financiële...