"Financiële weerbaarheid als gezamenlijke verantwoordelijkheid"
Missie van de Volksbank is Nederlanders financieel weerbaarder maken. De noodzaak hiervan werd tijdens het Volkscafé in Utrecht onderstreept door onder meer hoogleraar Henriëtte Prast (tevens lid van de Raad van Advies van de Volksbank), hoogleraar Ap Dijksterhuis (betrokken bij de Barometer Financiële Onbezorgdheid van de Volksbank) en Gerjoke Wilmink (directeur Nibud). Theatermaker Johan Fretz waarschuwde voor stereotype denken.
Het was druk in het Volkscafé in de Winkel van Sinkel in Utrecht. Veel disciplines uit de samenleving waren vertegenwoordigd, zoals: overheid, financiële sector, onderwijs, schuldhulpverlening, alternatieve geldcircuits. De Volksbank omvat de merken ASN, BLG Wonen, RegioBank en SNS, maar is zelf geen consumentenmerk en zal dat ook niet worden. Wel wil het voor deze vier merken een bank van de menselijke maat zijn. De bank doet het ook daadwerkelijk anders dan andere banken. Zo heeft de Volksbank de incassobureaus aan de kant gezet, juist omdat deze bureaus het belang van de klant en de samenleving niet dienen, is het beloningsbeleid bij de Volksbank niet extreem en wil de bank alle Nederlanders financieel weerbaarder maken. De term weerbaar roept niet direct een positief beeld op. Weerbaarheid betekent dat je je ergens tegen moet wapenen, dat je in staat moet zijn om de strijd aan te gaan. Met weerbaarheid wordt echter vooral bedoeld dat mensen meer grip op hun financiën krijgen wat moet leiden tot meer innerlijke rust. Volgens de Volksbank is een bank veel meer dan een instantie met efficiënte processen en producten, maar dient een bank de klant aan gemoedsrust te helpen. “Tweehonderd jaar geleden zaten wij als bank letterlijk tussen haven en café, om ervoor te zorgen dat een deel van het loonzakje ‘thuis’ belandde. Financiële weerbaarheid is nog net zo relevant als toen. Daarom zien wij het als onze rol om naast onze klanten te staan en hen een financieel gezond leven te bieden”, aldus directievoorzitter Maurice Oostendorp.
Prast ging een stapje verder. “Als bank zou je klanten erop mogen wijzen dat bijvoorbeeld vakantiegeld direct op een spaarrekening kan worden gestort. En als een klant toestemming geeft, kan de bank dit ook automatisch doen en zou je deze mensen een renteverhoging kunnen aanbieden”, aldus Prast die er tevens op wees dat geld uitgeven makkelijker wordt in een gedigitaliseerde samenleving. “De omgeving maakt het mensen steeds moeilijker om zich financieel ‘goed’ te gedragen. Zo leidt elektronisch betalen tot meer ondoordachte uitgaven, net als het feit dat mensen 24/7 bij hun spaargeld kunnen. Met betalen met je vingerafdruk wordt het nog eenvoudiger schulden te maken.”
Volgens Prast is het juist in deze tijd belangrijk om mensen bewuster te maken, waarbij ook de samenleving en dus ook banken, werkgevers en scholen hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Ze wees op het succes van de Kerstclub in Amerika. “Mensen maken geld over naar een rekening om te sparen voor de Kerst van volgend jaar. Ze krijgen geen rente, ze mogen tussentijds geen geld opnemen en toch is de rekening razend populair. Mensen willen gewoon zeker weten dat ze straks genoeg geld hebben gespaard voor een goede Kerstmis.”
Prast bestreed het idee dat meer kennis zou leiden tot beter gedrag. “Uit honderden onderzoeken blijkt inmiddels wel dat er geen verband is dus financiële kennis en financiële weerbaarheid. Het is net als met wasmachines. Mensen moeten beseffen dat het fijn is om schone was te hebben en moeten weten hoe ze hem moeten bedienen. Hoe het van binnen werkt, interesseert niemand. Dat geldt ook voor financiële producten.”
Hoe erg is het dan met de financiële zorgen en ongeletterdheid van de Nederlander? Uit de Barometer Financiële Onbezorgdheid van de Volksbank blijkt dat 34 procent van de Nederlanders financieel bezorgd is. Veertig procent zet geen geld opzij voor de toekomst, 34 procent heeft het gevoel weinig controle te hebben op de financiële situatie, 33 procent heeft geen vertrouwen in het eigen kunnen bij financiële problemen en 33 procent denkt liever niet na over de financiële situatie. Hoger opgeleiden hebben minder financiële zorgen dan lager opgeleiden. Volgens recent onderzoek van het Nibud heeft veertig procent van de Nederlanders moeite met het op orde houden van de financiële administratie. De twee grootste risicogroepen zijn mensen tot 35 jaar en de zogenoemde digibeten.
Stereotype
Theatermaker Fretz deelde een persoonlijk verhaal. Hij groeide op in een ‘arm’ gezin, maar heeft dat nooit als armoedig ervaren. Wel zaten zijn ouders in de bijstand en was het, zeker aan het einde van de maand, lastig om rond te komen. “Als ik tegenwoordig bij een supermarkt af en toe een brood van 7 euro koop kan ik me hierover diep schamen.”
Fretz woonde in een woongroep en wilde samen met zijn vriendin een appartement huren. Zijn vriendin had een vaste baan en Fretz kon aantonen dat hij al vijf jaar als schrijver, cabaretier en theatermaker een regelmatig inkomen genoot. Toch werd de aanvraag afgewezen. Waarom werd niet uitgelegd. “We kwamen erachter dat bedrijven tegenwoordig veel meer instrumenten kunnen inschakelen om je kredietwaardigheid te toetsen. Het kan zijn dat ze de financiële situatie van mijn ouders hebben meegewogen. Dat doet wat met je. Ik geloofde juist in gelijke kansen in deze samenleving en dat financiële weerbaarheid maakbaar is. We hadden het thuis niet breed, maar juist wij leerden hoe je met geld om moet gaan. Juist wij zijn ons er heel bewust van dat het mis kan gaan en juist wij weten hoe belangrijk het is om verantwoordelijk om te gaan met geld”, aldus Fretz die hiermee heel goed het gevaar van denken in stereotypen aangaf. Overigens kregen ze bij een andere verhuurder direct wel een soortgelijke woning toegewezen.
Ambitie
De ambitie om een mensgerichte bank te worden, siert de Volksbank. De Volksbank onderschrijft dit ook met concrete acties en zegt er ook eerlijk bij dat het hulp en input nodig heeft van anderen om de doelstellingen te bereiken. Toch had dit Volkscafé ondanks alle diversiteit een nog wat hoog Volksbank-gehalte. Wellicht is het een idee om bij een volgend café initiatieven uit de samenleving een podium te bieden die helpen mensen financieel weerbaarder te maken. Die zijn er volop, zoals bijvoorbeeld ONSBank, een initiatief uit 2012 van aantal kunstenaars om jongeren met problematische schulden een kans te geven om te ontkomen aan de vicieuze schuldencirkel. Ook zou de Volksbank wellicht de vraag moeten durven stellen of er in een nieuwe economie nog wel behoefte is aan een bank gebaseerd op oude bancaire verdienmodellen. Voorbeeld hoe het anders kan is de coöperatieve JAK Bank uit Zweden die geen rente uitkeert of ontvangt. Naar eigen zeggen om de volgende redenen: rente werkt destabiliserend op de economie, rente is een belangrijke oorzaak van inflatie, werkloosheid en uitputting van de natuurlijke hulpbronnen, rente zorgt ervoor dat een groot gedeelte van het geld slechts bij een klein gedeelte van de mensen terechtkomt en rente stelt korte termijn denken in plaats van lange termijn denken centraal. Je kunt het ermee eens zijn of niet, maar een dialoog hierover kan zeker bijdragen tot meer inzicht. Niet alleen de individuele behoefte van iedere klant hoeft centraal te staan bij een bank van de menselijke maat, maar ook het meehelpen creëren van een menselijke economie. Niet voor niets riep een vertegenwoordiger van stichting Ons Geld in het café op tot betere educatie op scholen over de werking van het geldsysteem. Wordt ongetwijfeld vervolgd.
Reactie toevoegen
Meer over
Hoe het werkt, interesseert niemand
De missie van de Volksbank is Nederlanders financieel weerbaarder maken. De noodzaak hiervan werd tijdens het Volkscafé in Utrecht onderstreept door onder...