Ethiek voor economen: vaar je eigen morele kompas
“Vaar op je eigen morele kompas.” Dat was één van de uitkomsten van een debat met economiestudenten van de VU over morele vraagstukken die raken aan het werk van de bedrijfseconoom.
Voor zo’n 150 studenten, die college volgen bij Johan Wempe (Hoogleraar Bedrijfsethiek aan de Vrije Universiteit Amsterdam), vormde het debat het sluitstuk van het vak Ethiek voor Economen. Het debat vond plaats onder leiding van Arjen Siegmann verbonden aan de VU en aan het wetenschappelijke bureau van het
CDA. Deelnemers waren onder meer Ruben van Zwieten (dominee van de Zuidas), Matty van Ewijk (Echt Duurzaam/Amorion), Tom van Laar (Deloitte), Tom van der Lee (kandidaat voor de Tweede Kamer voor Groen Links, derde op de lijst) en Willem Vreeswijk (VVP/New Financial Forum). De locatie was treffend gekozen: de Nieuwe Poort aan de Zuidas Amsterdam. De Nieuwe Poort is een ethische ontmoetingsplek, opgericht door dominee Van Zwieten, te midden van de money makers. De economiestudenten zijn de beleidsbepalers, de leiders en de ondernemers van morgen. Nadenken over ethische vraagstukken helpt bij het bouwen van een toekomstig Nederland.
De studenten volgden onder meer een hoorcollege ethiek en werkten in groepjes die nagingen hoe met ethische begrippen en analyses maatschappelijke vraagstukken verhelderd kunnen worden. Het betrof onderwerpen als een eerlijke inkomensverdeling, de woningmarkt, maatschappelijk verantwoord ondernemen, de rol van de controller en ethiek, de verantwoordelijkheid voor systeemfalen. De economen in opleiding bereidden vragen voor die raakten aan individuele verantwoordelijkheid, de verantwoordelijkheid van ondernemingen en de verantwoordelijkheid van overheid en politiek.
Groen Links-kandidaat Van der Lee hield de studenten voor dat het vaak niet zo simpel is dat een bedrijf óf goed óf fout is. Hij haalde het voorbeeld van IKEA aan. Een grote werkgever, die design betaalbaar maakt voor veel mensen en ook met veel projecten bezig is die goed zijn voor de wereld, maar die tegelijkertijd ook veel te weinig belasting betaalt. Hetzelfde zie je bij Starbucks. Dit bedrijf betaalt nauwelijks belasting, maar staat wel op tegen president Trump door alleen nog immigranten in dienst te nemen.
Dominee Van Swieten riep vooral op naar binnen te kijken. Hij richtte zijn ontmoetingsplaats op om te laten zien dat een nieuwe generatie anders denkt over de samenleving. “Hier op de Zuidas werken goedopgeleide mensen die tijdens hun studie soms hooggestemde idealen hadden, maar bij velen is het vermogen tot reflectie en de aandacht voor kunst en filosofie volstrekt ondergesneeuwd geraakt.
Daar willen we wat aan doen. En dat hoeft niet met linkse waarheden, maar mag ook met humor.” Van Swieten lardeerde zijn betoog met gedichten van Komrij en Reve.
Vreeswijk ging nader in op systeemdenken versus individuele waarheden. De keuze tussen mens of machine lijkt makkelijk, maar is in praktijk soms een lastige. Neem de boeterenteclausule bij hypotheken. Er zijn gevallen die schrijnend zijn. Kom je deze mensen tegemoet? Dat klinkt logisch. Maar waar trek je vervolgens de grens, wie bepaalt wat een schrijnend geval is en zou het niet billijk zijn als ook loyale klanten dezelfde behandeling krijgen? En wat betekent dit dan weer voor de bedrijfscontinuïteit? Op de korte termijn en op de lange termijn? “Neem in ieder geval altijd je eigen verantwoordelijkheid. Je hebt immers altijd een keuze. Je kunt een wereld helpen bouwen waar je in gelooft of je kunt een wereld in stand houden waar je niet in gelooft.
Alles wat je doet, doet er toe.” Ook werd stevig gedebatteerd over regels versus open normen versus eigen verantwoordelijkheid. De meesten waren het er wel over eens dat meer regels niet leiden tot meer ethisch gedrag. “Criminelen zullen altijd de mazen van de wet weten te vinden en die mazen zullen er ook altijd zijn. Toch is het ook zo dat open normen veel mensen heel angstig maken. Zonder richtlijnen, zonder duidelijke kaders is het vaak lastig om de juiste manier van werken te vinden. Maar dat kan anders door mensen meer te betrekken bij het beleid van een onderneming of organisatie.
Zodra je van medewerkers mede-ondernemers maakt, meer werkt met zelfsturende teams, zul je ook zien dat er meer verantwoordelijkheid wordt genomen en meer zelf beslist wordt dat in lijn is met de grotere missie van het bedrijf.”
De discussie over lonen ging niet alleen over de bonussen van bankiers, maar ook over de hoogte van minimumlonen, de lonen van de volwassenen en kinderen in arme landen die veel van onze producten maken en de omstandigheden waarin dat gebeurt. Beloningsbeleid gaat om het geheel. Daarbij past niet de excessieve verrijking van een beperkt aantal individuen.
Andere onderwerpen die aan bod kwamen: abortus, Trump, sociale woningbouw en diversiteit. Van Swieten vroeg de studenten vervolgens waar ze later wilden werken. Het was wisselend. Veel bankiers, een aantal ondernemers, een enkele beleidsmaker en een flink aantal dat nog geen idee heeft. Van Swieten vroeg ook op welke partijen de jonge economen straks gaan stemmen. De meeste gaven aan voor D66 te gaan kiezen, verder was er een aantal VVD’ers en PvdA’ers in de zaal. Er waren geen PVV’ers. Maar die steken bijna nooit hun hand op. Van der Lee zei dat het vooral belangrijk is dat mensen daadwerkelijk gaan stemmen. “Dat recht hebben we. Een voorrecht in onze samenleving. Eigenlijk geldt dat ook voor de regelgeving die wij hier hebben. Het is soms te veel, het is niet altijd goed of juist, we moeten wetten en regels ook bijstellen, maar wees ook blij dat ze er zijn. Ik heb in voldoende landen rondgereisd waar er helemaal geen regelgeving bestond. Daar wil je niet wonen.”
Reactie toevoegen
Editie
Meer over
Mensheid moet in de eerste plaats zichzelf redden
We moeten om te beginnen onszelf redden. Want de aarde, die blijft wel bestaan. Dat was de boodschap van de Afrikaanse natuurgids Alan McSmith op de bijeenkomst...
Inclusiviteit: zijn verzekeraars en intermediairs er voor alle Nederlanders? (blog estafette deel 1)
Dick-Jan Abbringh van Maatschappelijk Adviesbureau Purpose trapt met zijn blog 'Inclusiviteit: zijn verzekeraars en intermediairs er voor alle Nederlanders?' de...
Jack Cox: "Ontwikkelingshulp voor het rijke Westen"
"Steeds vaker proberen organisaties de waarde van de natuur in geld uit te drukken om op deze manier een betere afweging te kunnen maken tussen economie en ecologie....
"Hypotheek is meer dan een zak geld"
"Een goed hypotheekadvies is niet alleen maar financieel. Wij kwamen tot de ontdekking dat duurzaamheid niet alleen maar gaat over klimaatverandering, energie of...
"Met ALPA krijgen we een herkansing"
"Het allermooiste werk aller tijden ligt recht voor onze voeten. Voor het oprapen. Durven we te kijken? Bukken we? Pakken we het op? Hoeveel extra speeltijd krijgen...
Jules Brader: "Je invloed is enorm"
"Ieder van ons beschikt over het vermogen om de wereld te beïnvloeden, ten goede of ten kwade. Als je je dat eenmaal beseft, is de vraag hoe je je invloed wilt...
Fotograaf Jimmy Nelson in New Financial Magazine
"Wie naar de foto’s van Jimmy Nelson (55) kijkt, ziet hoe mooi diversiteit en inclusie is. Vanaf zijn zeventiende reist hij de wereld rond om verschillende...
Internationale Vrouwendag: "Roe v. Wade vraagt ook hier nieuw soort activisme"
Voormalig advocate Femke de Jong-Struiksma woonde en werkte tijdens de Trump-jaren in Texas (VS). In het kader van Internationale Vrouwendag beschrijft ze voor de...
Thema New Financial Magazine: Pioniers in Praktijk
Pioniers in Praktijk. Dat is het thema van de lente-editie van het New Financial Magazine, een uitgave van de stichting New Financial Forum. Het themanummer is rijk...
"Is het tekort aan mensen het probleem of is er een dieperliggend probleem? Ik denk het laatste", aldus adviseur Maurice Van Den Hemel van Gewoon lekker leven in...