Ethiek voor economen: vaar je eigen morele kompas
“Vaar op je eigen morele kompas.” Dat was één van de uitkomsten van een debat met economiestudenten van de VU over morele vraagstukken die raken aan het werk van de bedrijfseconoom.
Voor zo’n 150 studenten, die college volgen bij Johan Wempe (Hoogleraar Bedrijfsethiek aan de Vrije Universiteit Amsterdam), vormde het debat het sluitstuk van het vak Ethiek voor Economen. Het debat vond plaats onder leiding van Arjen Siegmann verbonden aan de VU en aan het wetenschappelijke bureau van het
CDA. Deelnemers waren onder meer Ruben van Zwieten (dominee van de Zuidas), Matty van Ewijk (Echt Duurzaam/Amorion), Tom van Laar (Deloitte), Tom van der Lee (kandidaat voor de Tweede Kamer voor Groen Links, derde op de lijst) en Willem Vreeswijk (VVP/New Financial Forum). De locatie was treffend gekozen: de Nieuwe Poort aan de Zuidas Amsterdam. De Nieuwe Poort is een ethische ontmoetingsplek, opgericht door dominee Van Zwieten, te midden van de money makers. De economiestudenten zijn de beleidsbepalers, de leiders en de ondernemers van morgen. Nadenken over ethische vraagstukken helpt bij het bouwen van een toekomstig Nederland.
De studenten volgden onder meer een hoorcollege ethiek en werkten in groepjes die nagingen hoe met ethische begrippen en analyses maatschappelijke vraagstukken verhelderd kunnen worden. Het betrof onderwerpen als een eerlijke inkomensverdeling, de woningmarkt, maatschappelijk verantwoord ondernemen, de rol van de controller en ethiek, de verantwoordelijkheid voor systeemfalen. De economen in opleiding bereidden vragen voor die raakten aan individuele verantwoordelijkheid, de verantwoordelijkheid van ondernemingen en de verantwoordelijkheid van overheid en politiek.
Groen Links-kandidaat Van der Lee hield de studenten voor dat het vaak niet zo simpel is dat een bedrijf óf goed óf fout is. Hij haalde het voorbeeld van IKEA aan. Een grote werkgever, die design betaalbaar maakt voor veel mensen en ook met veel projecten bezig is die goed zijn voor de wereld, maar die tegelijkertijd ook veel te weinig belasting betaalt. Hetzelfde zie je bij Starbucks. Dit bedrijf betaalt nauwelijks belasting, maar staat wel op tegen president Trump door alleen nog immigranten in dienst te nemen.
Dominee Van Swieten riep vooral op naar binnen te kijken. Hij richtte zijn ontmoetingsplaats op om te laten zien dat een nieuwe generatie anders denkt over de samenleving. “Hier op de Zuidas werken goedopgeleide mensen die tijdens hun studie soms hooggestemde idealen hadden, maar bij velen is het vermogen tot reflectie en de aandacht voor kunst en filosofie volstrekt ondergesneeuwd geraakt.
Daar willen we wat aan doen. En dat hoeft niet met linkse waarheden, maar mag ook met humor.” Van Swieten lardeerde zijn betoog met gedichten van Komrij en Reve.
Vreeswijk ging nader in op systeemdenken versus individuele waarheden. De keuze tussen mens of machine lijkt makkelijk, maar is in praktijk soms een lastige. Neem de boeterenteclausule bij hypotheken. Er zijn gevallen die schrijnend zijn. Kom je deze mensen tegemoet? Dat klinkt logisch. Maar waar trek je vervolgens de grens, wie bepaalt wat een schrijnend geval is en zou het niet billijk zijn als ook loyale klanten dezelfde behandeling krijgen? En wat betekent dit dan weer voor de bedrijfscontinuïteit? Op de korte termijn en op de lange termijn? “Neem in ieder geval altijd je eigen verantwoordelijkheid. Je hebt immers altijd een keuze. Je kunt een wereld helpen bouwen waar je in gelooft of je kunt een wereld in stand houden waar je niet in gelooft.
Alles wat je doet, doet er toe.” Ook werd stevig gedebatteerd over regels versus open normen versus eigen verantwoordelijkheid. De meesten waren het er wel over eens dat meer regels niet leiden tot meer ethisch gedrag. “Criminelen zullen altijd de mazen van de wet weten te vinden en die mazen zullen er ook altijd zijn. Toch is het ook zo dat open normen veel mensen heel angstig maken. Zonder richtlijnen, zonder duidelijke kaders is het vaak lastig om de juiste manier van werken te vinden. Maar dat kan anders door mensen meer te betrekken bij het beleid van een onderneming of organisatie.
Zodra je van medewerkers mede-ondernemers maakt, meer werkt met zelfsturende teams, zul je ook zien dat er meer verantwoordelijkheid wordt genomen en meer zelf beslist wordt dat in lijn is met de grotere missie van het bedrijf.”
De discussie over lonen ging niet alleen over de bonussen van bankiers, maar ook over de hoogte van minimumlonen, de lonen van de volwassenen en kinderen in arme landen die veel van onze producten maken en de omstandigheden waarin dat gebeurt. Beloningsbeleid gaat om het geheel. Daarbij past niet de excessieve verrijking van een beperkt aantal individuen.
Andere onderwerpen die aan bod kwamen: abortus, Trump, sociale woningbouw en diversiteit. Van Swieten vroeg de studenten vervolgens waar ze later wilden werken. Het was wisselend. Veel bankiers, een aantal ondernemers, een enkele beleidsmaker en een flink aantal dat nog geen idee heeft. Van Swieten vroeg ook op welke partijen de jonge economen straks gaan stemmen. De meeste gaven aan voor D66 te gaan kiezen, verder was er een aantal VVD’ers en PvdA’ers in de zaal. Er waren geen PVV’ers. Maar die steken bijna nooit hun hand op. Van der Lee zei dat het vooral belangrijk is dat mensen daadwerkelijk gaan stemmen. “Dat recht hebben we. Een voorrecht in onze samenleving. Eigenlijk geldt dat ook voor de regelgeving die wij hier hebben. Het is soms te veel, het is niet altijd goed of juist, we moeten wetten en regels ook bijstellen, maar wees ook blij dat ze er zijn. Ik heb in voldoende landen rondgereisd waar er helemaal geen regelgeving bestond. Daar wil je niet wonen.”
Reactie toevoegen
Editie
Meer over
Roy van den Anker: "De waarde van de adviseur"
"Het wordt echter steeds duidelijker dat zachte vaardigheden cruciaal zijn voor de toekomst van de financieel adviseur. Wordt het niet eens tijd om na jaren van...
Christine Boland op zesde Positive Finance Day
Tijdgeestanalist en innovatiestrateeg Christine Boland (eerder dit jaar hogelijk gewaardeerd door de 700 bezoekers van het VIP-congres van VVP en CGA) en architect...
Kees Klomp: "Economie als gedachtegoed"
"Als we het over de economie hebben, dan hebben we het over de zaken die we tijdens het alledaagse leven over economie horen en zien: inflatie, koopkracht, belastingdruk...
Oproep Rineke Dijkinga: "Steun mooi eten uit de lokale keten"
"Stel je voor dat er door heel Nederland een mozaïek patroon zou liggen van akkertjes, zo tussen de 2,5 en 5 hectare waar ‘gezondheid per hectare’...
Eerste lichting studenten nieuwe opleiding Wft Basis en Risk Management geslaagd
Dertien studenten hebben vrijdag hun diploma gekregen voor de opleiding Risk Management en Wft Basis. Tijdens de opleiding, die werd gefaciliteerd door IVA Business...
Michiel Dietvorst: "Comfortabel op weg naar de afgrond"
"Luisteren naar de echo van wat je zelf denkt of weet, is comfortabel en voelt heel veilig, maar maakt je doof en blind voor wat er om je heen aan het gebeuren is...
Zou jij een functiepunt willen zijn in een datacluster?
"Het zou bij mij niet opkomen om premie te baseren op basis van afkomst. En als de hoogte van die premie dan bij toeval samenvalt, dan kan ik dat onderbouwen met...
Karin Polman: show, don’t tell
"Dat ik niet de enige ben die meer gelooft in feiten dan in woorden, zag ik laatst bevestigd in een onderzoek van de universiteiten van Loughborough University,...
Lessen over vrouwvriendelijkheid
"Inclusiviteit is een belangrijk en actueel thema in onze samenleving. Minister Kaag heeft een inclusieve financiële sector als één van de vier...
How Company, Alpina en NFF doneren 4000 euro aan stichting ALS Nederland
How Company, Alpina Group en de stichting New Financial Forum hebben dankzij de deelnemers aan de communicatietraining ‘Communicatie Stijlen Analyse’...